Άρθρο “Χτίζοντας ένα θετικό σχολείο σε έναν κόσμο που αλλάζει”

Η ψυχολόγος Βασιλική Πρεμέτη και η Βάσια Τζανέτου, MSc Psychological and Psychiatric Anthropology, γράφουν στο onmed.gr για τη συμβολή του “θετικού” σχολείου στην ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας. 

10/10/2018

Στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, η κοινωνία μας βιώνει ποικίλες κρίσεις σε επίπεδο αξιών και θεσμών, κοινωνικό και οικονομικό. Γύρω μας επικρατεί η προβολή αρνητικών γεγονότων που πυροδοτούν αρνητικά συναισθήματα σε βάρος θετικών, όπως η αγάπη, η χαρά, η ευγνωμοσύνη, η γαλήνη, το ενδιαφέρον, η έμπνευση, η ελπίδα, η υπερηφάνεια.

 

Η σημασία των συναισθημάτων αυτών δεν είναι ότι αποτυπώνονται μόνο σε λέξεις ή σε ένα χαμόγελο, αλλά σύμφωνα με την Fredickson (2004) αλλάζουν και καθορίζουν τη βιοχημική ισορροπία του σώματός μας. Τα θετικά συναισθήματα συμβάλλουν στη δεξιότητα του ατόμου να ανακάμψει από στρεσογόνες καταστάσεις, καθώς διευκολύνει την προσαρμοστικότητα και αυξάνει την προσωπική ευημερία.

 

Ίσως ο σημαντικότερος ψυχολογικός παράγοντας που αναπτύσσεται με τη θετικότητα είναι η ψυχική ανθεκτικότητα (mental resilience), το κυριότερο «αντίδοτο» στις επιπτώσεις που έχει η αρνητικότητα στη ζωή μας. Ο όρος «ψυχική ανθεκτικότητα» συναντάται με ποικίλες ερμηνείες. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association, 2014), αφορά τη διαδικασία καλής προσαρμογής στις αντιξοότητες, τις τραυματικές εμπειρίες ή ακόμα και στις σημαντικές πηγές στρες, όπως οικογενειακά προβλήματα ή προβλήματα σχέσεων, σοβαρά προβλήματα υγείας ή εργασιακές και οικονομικές στρεσογόνες καταστάσεις.

 

Ο αλληλένδετος σύνδεσμος σχολείου-οικογένειας-κοινωνίας, που λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, μεταφέρει όλα αυτά τα προβλήματα από το ευρύτερο περιβάλλον της κοινωνίας μέσα στη σχολική τάξη. Η ενδυνάμωση των μαθητών με τα στοιχεία εκείνα που θα τους καταστήσουν ικανούς να ανταπεξέρχονται στις υποχρεώσεις τους στο σχολείο αρχικά, αλλά και ως μέλη της κοινωνίας αργότερα, κρίνεται περισσότερο αναγκαία από ποτέ.

 

Το σχολείο αποτελεί το πιο κατάλληλο πλαίσιο προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών και των εφήβων γιατί εξασφαλίζει το περιβάλλον εκείνο που προάγει τις συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν την ψυχική ανθεκτικότητα και μπορεί να προωθήσει την εφαρμογή εκπαιδευτικών προσεγγίσεων με στόχο την ανάπτυξη ατομικών προστατευτικών παραγόντων των μαθητών. Η σχολική κοινότητα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην προώθηση λύσεων τόσο για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς τη σχολική επιτυχία όσο και για τους εκπαιδευτικούς που βιώνουν μαζί με τους μαθητές τους τις αλλαγές που συμβαίνουν και είναι αποκαρδιωμένοι από την τρέχουσα κατάσταση στα σχολεία.

 

Ένα αποτελεσματικό σχολείο θα πρέπει να εξασφαλίζει στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς ένα περιβάλλον μάθησης και δημιουργίας κοντά στην καθημερινή πραγματικότητα. Οι εκπαιδευτικοί είναι καλό να δημιουργούν σαφείς και ξεκάθαρους στόχους στη σχολική τάξη και να προωθούν την εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων χρήσιμων στη ζωή των μαθητών τους, για παράδειγμα μέσα από τη συνεργατική μάθηση και τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τα ίδια και την τάξη ή το σχολείο τους. Επίσης, σημαντικό στοιχείο προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι η παροχή στήριξης και φροντίδας μέσα από τη θετική αποδοχή και ενθάρρυνση χωρίς όρους, ειδικά σε καταστάσεις αντιξοότητας. Ακόμα και οι πιο «δύσκολοι» μαθητές έχουν θετικά στοιχεία αρκεί να αναγνωριστούν και να ενθαρρυνθεί η αξιοποίησής τους. Αυτό έχει ως βασική προϋπόθεση ότι δίνεται προσοχή σε όλους τους μαθητές και ιδιαίτερα σε αυτούς που δεν συμμετέχουν.

 

Τέλος, πολύτιμοι σύμμαχοι στην προσπάθεια των εκπαιδευτικών για την καλλιέργεια της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι η ύπαρξη θετικών συναισθηματικών δεσμών με τους γονείς. Εργαλεία που συμβάλλουν σε αυτό είναι η ενεργητική συμμετοχή των γονέων στα σχολικά δρώμενα, η ενημέρωσή τους σε τακτά διαστήματα για τα επιτεύγματα των παιδιών τους (όχι μόνο τα μαθησιακά) και η οργάνωση δραστηριοτήτων μετά το σχολείο σε συνεργασία μαζί τους.

 

Το θετικό σχολικό κλίμα που προάγει την ψυχική ανθεκτικότητα και ενισχύει την αυτοεκτίμηση των μαθητών αποθαρρύνει φαινόμενα σωματικής και ψυχολογικής βίας και δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας στους μαθητές. Η σωστή καθοδήγηση και η υποστηρικτική στάση των εκπαιδευτικών στους μαθητές, κατά την προσπάθειά τους για μάθηση, οδηγούν τους μαθητές στην επιδίωξη και την επίτευξη υψηλών επιδόσεων όταν έρχονται αντιμέτωποι σε ατομικές, σχολικές αλλά και κοινωνικές αντιξοότητες.

 

Από τις Βασιλική Πρεμέτη, MSc Κλινική Ψυχολόγος και Βάσια Τζανέτου, MSc Psychological and Psychiatric Anthropology της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας

Μετάβαση στο περιεχόμενο