ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ: ΜΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΟΛΟΙ ΔΙΑΘΕΤΟΥΜΕ
Γράφει η Δροσερού Χριστίνα
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, MSc, Συνεργάτης ΕΚΨ Π. Σακελλαρόπουλος
Δημοσίευση Fokidanews.gr 30.11.2020
Ανοίγοντας τα μάτια μας το πρωί που ξυπνάμε νιώθουμε να κατακλυζόμαστε από σκέψεις. Σκέψεις που έρχονται αβίαστα και ανεξέλεγκτα και καταλαμβάνουν τον περισσότερο από τον εσωτερικό μας χώρο. Πρέπει να τηρήσουμε προθεσμίες, να λύσουμε προβλήματα, να πληρώσουμε λογαριασμούς, να προλάβουμε να ετοιμαστούμε, να ετοιμάσουμε τα παιδιά, να αποφύγουμε την κίνηση στους δρόμους, να τα πάμε σχολείο, να πάμε στη δουλειά, να εργαστούμε σε δύσκολα και πιεστικά περιβάλλοντα, να πάρουμε τα παιδιά, να γυρίσουμε, να διαβάσουμε, να παίξουμε (γιατί αν δεν αφιερώσεις ποιοτικό χρόνο στο παιδί σου είσαι κακός γονέας!), να μαγειρέψουμε, να τα πάμε φροντιστήρια, κολυμβητήρια, να… να… στοπ!
Ας κάνουμε ένα διάλειμμα! Ας μείνουμε για λίγο ακίνητοι και ας επικεντρωθούμε στην αίσθηση της αναπνοής: ας εστιάσουμε την προσοχή μας είτε χαμηλά κάτω στην κοιλιά, καθώς σηκώνεται και πέφτει απαλά με κάθε εισπνοή και κάθε εκπνοή, είτε στην μύτη και την αίσθηση του αέρα που εισέρχεται και εξέρχεται από τα
ρουθούνια… Πολύ σύντομα, θα διαπιστώσουμε ότι η προσοχή μας αρχίζει να περιπλανιέται αλλού…. Ας παρατηρήσουμε τις σκέψεις αυτές χωρίς κριτική: «Να έχω το νου μου μην μου καεί το φαγητό.», «Πρέπει να θυμηθώ να πάρω τα παιδιά.» και στην συνέχεια, ας επιστρέψουμε ήπια την προσοχή μας στην αίσθηση της αναπνοής. Αν μπορούμε, ας διακρίνουμε τις αισθήσεις: «Με τρώει η μύτη μου.», «Πιάστηκε το πόδι μου» και στην συνέχεια, ας επιστρέψουμε ήπια την προσοχή μας στην αίσθηση της αναπνοής. Αν μπορούμε, ας αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά μας: «Βαρέθηκα», «Ανυπομονώ», «Εκνευρίζομαι» και στην συνέχεια, ήπια ας επιστρέψουμε πάλι την προσοχή στην αίσθηση της αναπνοής. Ας προσπαθήσουμε να μείνουμε για λίγο εκεί, παρατηρώντας τον εαυτό μας χωρίς να χρειάζεται να «κάνουμε» κάτι.
Αν ακολουθήθηκαν οι παραπάνω οδηγίες, συγχαρητήρια! Μόλις ολοκληρώθηκε η πρώτη μικρή άσκηση ενσυνειδητότητας: αποκτήσαμε για λίγο, επίγνωση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των σωματικών μας αισθήσεων. Η ενσυνειδητότητα, λοιπόν, είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος να δίνουμε σημασία στα πράγματα. Περιλαμβάνει τη σκόπιμη διεύρυνση της προσοχής μας ώστε να ενσωματώσουμε τόσο τις εσωτερικές εμπειρίες -σκέψεις, αισθήματα και σωματικές αισθήσεις- όσο και όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Το είδος της προσοχής που επιδεικνύουμε είναι ουσιαστική συνιστώσα αυτής της πρακτικής. Με την ενσυνειδητότητα εισάγουμε μια ήρεμη και ειλικρινή περιέργεια στις εμπειρίες μας και αντιμετωπίζουμε τις οικείες σκέψεις, τις καταστάσεις και τους ανθρώπους υπό μια νέα οπτική, σαν να μην έχουμε ξανασυναντήσει τίποτα από όλα αυτά στο παρελθόν.
Μια από τις πιο απαιτητικές δεξιότητες της ενσυνειδητότητας είναι η αυτοενσυναίσθηση, το να μάθουμε, δηλαδή, να δείχνουμε κατανόηση προς τις αντιδράσεις μας. Πιο συγκεκριμένα, να προσπαθούμε να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας, να θυμόμαστε ότι αυτές οι αντιδράσεις είναι σύντονες με την ανθρώπινη ύπαρξη, αντί να επικρίνουμε τον εαυτό μας για αυτές. Αλλά ακόμη και όταν αντιδρούμε αναπόφευκτα με επικριτικό τρόπο στον φόβο ή το άγχος, για παράδειγμα, θα ήταν ιδιαίτερα βοηθητικό να μπορούμε να φερθούμε ευγενικά και συμπονετικά στον εαυτό μας. Είναι σημαντικό να καταφέρουμε να αποτινάξουμε την τάση μας να βάζουμε ετικέτες, να κρίνουμε και να κατηγοριοποιούμε τις εμπειρίες μας, αλλά αντ’ αυτού να αποδεχόμαστε την εμπειρία με ό,τι εκείνη φέρει, διατηρώντας μια στάση ουδετερότητας και φιλικής περιέργειας.
Έχει φανεί, λοιπόν, ότι είναι χρήσιμο και βοηθητικό να παρατηρούμε τις εσωτερικές μας εμπειρίες και να αναγνωρίζουμε τις αισθήσεις και τα συναισθήματα με μια φιλική και χωρίς επίκριση διάθεση, όπως πχ το άγχος ή ο φόβος που είναι συναισθήματα χρήσιμα και όλοι τα βιώνουμε. Όμως, θα μου πείτε, ναι το έκανα αυτό και τώρα τι; Αναγνώρισα ότι βιώνω άγχος, πώς μπορεί αυτό που διαβάζω να με βοηθήσει να το διαχειριστώ; Τι μπορώ να κάνω; Ήδη, όμως, η λέξη «κάνω» έχει στρέψει την προσοχή στην διαδικασία εύρεσης της λύσης. Χρειάζεται να παραμείνουμε ένα βήμα πριν. Είναι γνωστό ότι η πάλη (το να κάνω κάτι για να το αλλάξω, όπως αποφυγή καταστάσεων, άρνηση εμπειριών, υπερβολική δραστηριότητα χωρίς νόημα κα.) ενάντια στο άγχος μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σωματική και συναισθηματική ευεξία και φαίνεται να υποβαθμίζει την συνολική ποιότητα της ζωής μας.
Χρειάζεται, λοιπόν, πριν βιαστούμε να κάνουμε κάτι, να «είμαστε» με την εμπειρία μας αυτή. Αυτό σημαίνει να προσπαθήσουμε να είμαστε παρόντες στην εμπειρία, στρέφοντας την προσοχή μας εκεί αλλά και κατανοώντας βαθύτερα τις εσωτερικές μας αντιδράσεις και τελικά με αυτό τον τρόπο αλλάζει η σχέση μας με το βίωμα αυτό, δεν γίνεται αντιληπτό πια ως απειλητικό. Αυτό, συνήθως, συνοδεύεται από ένα αίσθημα ανακούφισης και απελευθέρωσης.
Έτσι, φαίνεται ότι ενώ το άγχος μας ωθεί να αποφεύγουμε τις άβολες ή οδυνηρές εμπειρίες, η ενσυνειδητότητα μας επιτρέπει να τις προσεγγίζουμε. Αντί να θεωρούμε ότι κάποιες εσωτερικές εμπειρίες είναι αποδεκτές ή ευκταίες ενώ άλλες είναι απαράδεκτες ή απευκταίες, η ενσυνειδητότητα πρεσβεύει την αντιμετώπιση όλων των εμπειριών με φιλική περιέργεια και κατανόηση. Μας ενθαρρύνει να αναγνωρίζουμε ότι αυτό που μας κάνει ανθρώπους είναι το να μας επιτρέπουμε να βιώνουμε ένα πλήρες φάσμα σκέψεων και συναισθημάτων, ακόμη και των πιο επίπονων. Έτσι, μπορούμε να συμμετέχουμε και να αφοσιωνόμαστε ολοκληρωτικά στη ζωή μας.