ΑΡΘΡΟ: Εξ αποστάσεως σχετίζεσθαι: Ένας κρίσιμος παράγοντας ψυχοσυναισθηματικής ανθεκτικότητας και ψυχοκοινωνικής υγείας
Δημοσίευση 30.04.2020 – www.xronos.gr
Σωτηρίου Πηνελόπη- ψυχολόγος
Κοτζά Σαλή Πινάρ – ειδική παιδαγωγός
Τον τελευταίο ενάμιση μήνα, όλοι μας έχουμε κληθεί να αντιμετωπίσουμε μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα που λίγο καιρό πριν μάλλον προσιδίαζε σε σενάριο επιστημονικής φαντασίας, καθιστώντας μας όχι μόνο μάρτυρες, αλλά και πρωταγωνιστές μιας κρίσιμης ιστορικής στιγμής με ιδιαίτερες κοινωνικές, συναισθηματικές και ψυχικές προεκτάσεις. Όροι ανοίκειοι μέχρι πρότινος, όπως «καραντίνα», «κοινωνική απομόνωση», «πανδημία», «περιοριστικά μέτρα», «απαγόρευση κυκλοφορίας» έχουν εισχωρήσει στην καθημερινότητά μας, τείνοντας να πάρουν διαστάσεις συλλογικής κανονικότητας και καλώντας όλους μας –ανεξαρτήτως ηλικίας και ιδιότητας- να προσαρμοστούμε σε νέα δεδομένα.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διαμορφωθεί και εξακολουθούν να διαμορφώνονται νέες στάσεις και συμπεριφορές που παράγουν ποικίλα συναισθήματα: αγωνία και άγχος, ανησυχία και φόβο, ανασφάλεια και αβεβαιότητα, θυμό και πανικό. Η προσωπική ρουτίνα μικρών και μεγάλων διαταράχθηκε άρδην, με την έννοια της κοινωνικής απομόνωσης να αποτελεί ουσιολογικό στοιχείο της νέας πραγματικότητας.
Μία έννοια που σε άλλες συνθήκες ήταν ταυτισμένη με μιζέρια, στεναχώρια, δυστυχία και σκοτάδι, στην εποχή του κορωνοϊού αποκτά ένα άκρως ζωοφόρο νόημα: κοινωνική απομόνωση σημαίνει προστασία και υπεράσπιση της ανθρώπινης ζωής. Το «εξ αποστάσεως» φάνηκε να αποκτά ένα μάλλον σωτήριο υπαρξιακό στίγμα και να οξυγονώνει τη νέα πραγματικότητα, αναδεικνύοντας όψεις λειτουργικότητας και συνείδησης που δύσκολα κανείς θα μπορούσε να φανταστεί: πηγαίνω σχολείο εξ αποστάσεως, εργάζομαι εξ αποστάσεως, επικοινωνώ με τους φίλους μου εξ αποστάσεως, κάνω φροντιστήριο εξ αποστάσεως, γιορτάζω εξ αποστάσεως, παρέχω φροντίδα εξ αποστάσεως.
Η καθημερινή μας εμπειρία και θεραπευτική δουλειά με παιδιά, εφήβους και γονείς στο πλαίσιο της διεπιστημονικής ομάδας του Κλιμακίου Παιδιών & Εφήβων της Κινητής Μονάδας Ν. Ροδόπης της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής «Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος», έδειξε ότι όταν ο παράγοντας του «εξ αποστάσεως» σχετίζεσθαι διατηρούταν ενεργός όχι μόνο δεν πλήγηκε η λειτουργικότητα μικρών και μεγάλων και δεν απειλήθηκε η ψυχοσυναισθηματική τους ισορροπία, αλλά εμπλούτισε σημαντικά την ύπαρξή τους και ανέδειξε νέους τρόπους επικοινωνίας και μοιράσματος. Οι γονείς που εργάζονται από το σπίτι φάνηκε να στέκονται λειτουργικά και να διαχειρίζονται με ψυχραιμία τη νέα πραγματικότητα, αλλά και να αποτελούν ένα ζωντανό πρότυπο προς μίμηση για τα παιδιά τους που με λιγότερες ώρες μαθημάτων φάνηκε να καλύπτουν την ύλη της χρονιάς.
Παιδιά και έφηβοι που κράτησαν την επαφή με τους καθηγητές τους, τους θεραπευτές τους, τους φίλους τους, τους συγγενείς τους, που κράτησαν την επαφή με τη ζωή εν τέλει φάνηκε να αποκτούν και να εξελίσσουν αξιοζήλευτους ψυχοσυναισθηματικούς μηχανισμούς άμυνας και διαχείρισης της νέας πραγματικότητας.
Τα συναισθήματα του άγχους και της αγωνίας, της ανασφάλειας και της απώλειας, όταν συνοδεύονται με την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης, φαίνεται να μπορούν να αξιοποιηθούν με τρόπο λειτουργικό. Ο χώρος της συνάντησης μπορεί να έπαψε να είναι πραγματικός και να πέρασε στο συμβολικό επίπεδο, μοιάζει όμως να έγινε πιο ουσιαστικός και αυθεντικός χώρος σχέσης. Σε αυτή τη μετουσίωση, εν μέσω της κρίσης του κορωνοϊού, το πλαίσιο της σχέσης, δηλαδή η οικογένεια, η ομάδα, η ισότιμη δυάδα φαίνεται να λειτουργεί ως ένα ενδιάμεσο σύστημα, ως ένα μεταβατικό χώρο εντός του οποίου απορροφώνται τα όποια τοξικά, δυσλειτουργικά συναισθήματα, γνωστικά σχήματα και βιώματα και στη θέση αυτών αναδεικνύονται δεσμοί και σχέσεις που προσφέρουν ασφάλεια και συνέχεια απέναντι σε κάθε απειλή, σε καθετί ανοίκειο.
Ας μην μένουμε απλά στο σπίτι πλέον. Ας μάθουμε να κατοικούμε στο σπίτι μας. Όπως μάθαμε ότι μία σχέση είναι ζωντανή, υπάρχει και λειτουργεί, ακόμη και αν ο Άλλος είναι ένα πολύχρωμο άβαταρ.
Κλιμάκιο Παιδιών & Εφήβων Νομού Ροδόπης της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής
Π. Σακελλαρόπουλος – Παναγή Τσαλδάρη 70, Κομοτηνή
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 25310-30468