Κορωνοϊός και ψυχολογία: Δύο ψυχολόγοι μιλούν στον Ε.Τ. για τις κραυγές αγωνίας των Ελλήνων στο «10306»
Δημοσίευση Ελεύθερος Τύπος Κυριακής 20.12.2020
της Μαρίας Νίκης Γεωργαντά
Ανεξίτηλα σημάδια αφήνει ο κορονοϊός και στην ψυχή των Ελλήνων. Δέκα μήνες κυκλοφορίας της Covid-19 στη χώρα μας και η ψυχολογική επιβάρυνση είναι μεγάλη, όπως αποτυπώνεται στις δεκάδες χιλιάδες κλήσεις που έχει δεχθεί η δωρεάν γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης «10306», που έθεσε σε λειτουργία το υπουργείο Υγείας την περασμένη άνοιξη.
Το κυρίαρχο συναίσθημα που κυριαρχεί αυτήν την περίοδο, και αφού καταγράφεται τεράστια κόπωση του κόσμου, είναι ο φόβος τού «τι θα γίνει εάν συμβεί και σ’ εμένα;». Παράλληλα, έντονη είναι η λύπη για τους δεκάδες θανάτους που ανακοινώνονται καθημερινά. Δύο ψυχολόγοι, που ακούν τις ανησυχίες των Ελλήνων από την αρχή της λειτουργίας του «10306», ξεδιπλώνουν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής την επιρροή της Covid-19 στον ψυχισμό τους.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες από την ποιοτική ανάλυση των κλήσεων, η αβεβαιότητα για το αύριο είναι ισχυρή, παρά την ελπίδα για έξοδο από την κρίση που προσφέρουν τα εμβόλια. Πολύ έντονα προκύπτει και το αίσθημα του «αβοήθητου», με την έννοια ότι συμβαίνει κάτι άγνωστο που δεν επιτρέπει σε κανέναν να το ελέγξει.
Μοναξιά
«Υπάρχουν άνθρωποι που μας καλούν επειδή είναι μόνοι τους. Είναι αρκετές οι περιπτώσεις όσων διαμένουν μόνοι και που δεν έχουν κάποιο υποστηρικτικό περιβάλλον. Αυτοί οι άνθρωποι που δεν είναι σε μια παραγωγική φάση είναι και πιο ευάλωτοι. Οσοι εργάζονται είναι σε καλύτερη φάση, γιατί ο καθένας βάζει τον εαυτό του να λειτουργήσει σε κάποιο περιβάλλον», εξηγεί ο Νίκος Ρωμανάκης, κλινικός ψυχολόγος, επιστημονικά υπεύθυνος Κέντρου Ημέρας για ενήλικες με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, στην εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής «Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος».
Οπως λέει ο ειδικός, «ο πρώτος μας ρόλος και το πρώτο μας μέλημα είναι να ακούσουμε τον άνθρωπο που μας καλεί. Αυτό σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αρκετό. Στη συνέχεια, θα δώσουμε κάποιες συμβουλές για το πώς να φροντίσουν την ψυχική τους υγεία. Ανθρωποι που είναι όλη μέρα στην τηλεόραση ή στα social media και εκτίθενται σε όλη αυτήν την κατάσταση πρέπει να έχουν ρουτίνα, να βγαίνουν έξω να περπατάνε χρησιμοποιώντας τους νόμιμους τρόπους, να έρθουν σε επαφή με τα αγαπημένα τους πρόσωπα χρησιμοποιώντας την τεχνολογία».
Σύμφωνα με τον κ. Ρωμανάκη, τα συναισθήματα θλίψης και απώλειας εντάθηκαν μετά την επιβολή του δεύτερου lockdown. «Ο κόσμος δεν βλέπει τα αγαπημένα του πρόσωπα, τα κοινωνικά δίκτυα που μας υποστήριζαν δεν μας υποστηρίζουν πια. Παράλληλα, το άγχος όλων είναι αυξημένο για το πώς θα προσαρμοστούν είτε στην προσωπική τους ζωή είτε και στην επαγγελματική τους ζωή. Ακούμε εργαζομένους που περιγράφουν μια κατάσταση φλατ, μια κατάσταση σχεδόν ιδρυματισμού», αναφέρει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής και προσθέτει: «Πολύ έντονος είναι και ο φόβος. Οτι μπορεί να μολυνθούν οι ίδιοι ή τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Φοβούνται μη μολύνουν τους αγαπημένους τους ανθρώπους».
Μάλιστα, το αίσθημα ενοχής μήπως από πράξεις απροσεξίας μολύνουν την οικογένειά τους συναντάται περισσότερο στους νέους, που και αυτοί με τη σειρά τους δυσκολεύονται σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα που βιώνει όλος ο πλανήτης εδώ και έναν χρόνο. «Σκεφτείτε τι περίεργη συνθήκη είναι να μπαίνει στο πανεπιστήμιο και να μη γνωρίζει τους συμφοιτητές του, παρά μόνο μέσα από τα social media», επισημαίνει ο ίδιος.
Παιδιά και έφηβοι
Η γραμμή «10306» δέχεται κλήσεις από όλες τις ηλικίες, οι περισσότερες όμως είναι από την ηλικιακή ομάδα μεταξύ 30 και 50 ετών, σύμφωνα με τους ψυχολόγους.
Οσον αφορά στα παιδιά και τους εφήβους, υπάρχει συναισθηματική επιβάρυνση, με συμπτώματα άγχους, ανησυχίας, θλίψης και κακής διάθεσης. Παράλληλα, υπάρχει και εκνευρισμός, γιατί δύο μήνες μετά την επανασύνδεση με τους συμμαθητές και τους φίλους τους στα σχολεία αναγκάσθηκαν απότομα και βίαια να αποκοπούν και πάλι από αυτούς. Από την ποιοτική ανάλυση των κλήσεων προκύπτει ότι τα παιδιά βρίσκουν διέξοδο στην χρήση ψηφιακών μέσων και παιχνιδιών, ως εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και διασκέδασης, όμως, πολλές φορές ξεπερνούν τα όρια της ορθής χρήσης, με αρνητικά αποτελέσματα απομόνωσης και αποδιοργάνωσης της καθημερινότητάς τους, ακόμα και σε ό,τι αφορά τον νυχτερινό ύπνο, παρουσιάζοντας και συμπτώματα αϋπνίας.
Οπως επισημαίνει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής η ψυχολόγος Χριστίνα Φράγκου, οι καλούντες εκφράζουν έντονα και θυμό, εκτός των συναισθημάτων θλίψης και φόβου. «Αναρωτιούνται πώς θα είναι η ζωή τους στο μέλλον. Κάποιοι νιώθουν ότι δεν υπάρχει σχέδιο, προοπτική. Αντίθετα, την άνοιξη υπήρχε το αίσθημα ότι θα πάρουν τα μέτρα τους, θα περάσει η περίοδος, αλλά θα υπάρχει κάπου ένα τέλος».
Η ίδια σημειώνει ότι την περίοδο της πρώτης καραντίνας καταγράφονταν εκφραζόμενο άγχος και εκφραζόμενο καταθλιπτικό συναίσθημα. Επίσης, τα αιτήματα αφορούσαν περισσότερο στη διαχείριση της καραντίνας, καθώς οι ψυχολόγοι εντόπιζαν ακόμη και ανία για το πώς θα διαχειριστεί καθένας τον ξαφνικά πολύ χρόνο του. «Αυτή την περίοδο προκύπτουν θέματα πιο ψυχικά, ποιος θα προστατευτεί ψυχικά περισσότερο. Σήμερα ακούμε θυμό για την κόπωση από τους μήνες περιορισμών. Οπως και για τους θανάτους. Υπάρχει μεγαλύτερη εκφραζόμενη λύπη. Ο κόσμος σήμερα μας καλεί επειδή έχει κάποιον συγγενή στην Εντατική ή σε κάποιο νοσοκομείο. Και είναι θυμωμένος για τις συμπεριφορές των άλλων. Ακούμε συχνά: “Eμείς παίρνουμε τα μέτρα μας, αλλά οι θάνατοι αυξάνονται”».
Επιπλέον, τα άτομα τρίτης ηλικίας είναι αυτά που καλούν συχνά και συστηματικά και αυτό φαίνεται στις βραδινές βάρδιες -στις οποίες εργάζεται ως επί το πλείστον η κ. Φράγκου-, καθώς το βράδυ αισθάνεται κανείς πιο μόνος.
Γενικότερα, η επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη στα άτομα με αναπηρίες που ήδη βίωναν διάφορους αποκλεισμούς και είχαν εμπόδια στο να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες. Ειδικά τα άτομα με νοητικές αναπηρίες βιώνουν πολύ πιο έντονα το συναισθηματικό φορτίο που προκαλεί η απομόνωση, γιατί τους έχει ανατραπεί η όποια καθημερινότητα είχαν αποκτήσει με τις διάφορες δραστηριότητές τους. Αυτό δεν ισχύει για όσα άτομα με νοητική υστέρηση είναι ενταγμένα σε διάφορα προγράμματα υποστήριξης, τα οποία συνεχίζουν να λειτουργούν.
ΖΩΗ ΡΑΠΤΗ: «Δημιουργούμε πλατφόρμα τηλεϊατρικής»
Παράλληλα με τη λειτουργία της δωρεάν τηλεφωνικής γραμμής «10306», σχεδιάζονται επιπλέον προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης των πολιτών, τα οποία ανέφερε η υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για την Ψυχική Υγεία, Ζωή Ράπτη, κατά την ομιλία της στη Βουλή για τον προϋπολογισμό.
«Δημιουργούμε περαιτέρω προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης, με χρήση πλατφόρμας τηλεϊατρικής: Για τους ασθενείς που νοσηλεύονται ή βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό, για τα μέλη των οικογενειών τους και για το υγειονομικό προσωπικό των νοσοκομείων μας, το οποίο την περίοδο της πανδημίας καθημερινά αγωνίζεται για να σώσει τις ζωές των συμπολιτών μας και φτάνει στα όρια της σωματικής και της συναισθηματικής εξάντλησης», ανέφερε η κ. Ράπτη.
Τα επόμενα σχέδια του υπουργείου Υγείας στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, και ανεξαρτήτως κορονοϊού, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, προγράμματα εξ αποστάσεως ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για τον γενικό πληθυσμό με στόχο την υποστήριξη των πολιτών που αντιμετωπίζουν συναισθηματικές δυσκολίες, με έμφαση στους ανέργους, στους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους, αλλά και στα παιδιά και τους εφήβους.