AΡΘΡΟ: ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙ ΜΕ ΨΥΧΟΛΟΓΟ;
Γράφει η Στέλλα Βαγενά, Ψυχολόγος, Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος
13 Σεπτεμβρίου 2020 – Εν Δελφοίς Έντυπη έκδοση και fokidanews.gr
Η εξέλιξη των ανθρωπιστικών επιστημών και η εξάλειψη των στερεοτύπων γύρω από αυτές οδήγησε στη σταδιακή απενοχοποίηση του επαγγέλματος του ψυχολόγου και στην απαλλαγή του από κοινωνικά ταμπού και προκαταλήψεις. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και στις μέρες μας, η επίσκεψη σε επαγγελματία ψυχικής υγείας συχνά συνοδεύεται από αρνητικές σκέψεις και εσωτερικές συγκρούσεις.
Πόσο μάλλον όταν η επίσκεψη αυτή αφορά το παιδί της οικογένειας. Πολλές φορές οι γονείς αποδέχονται με δυσκολία ότι το παιδί τους χρειάζεται την αρωγή ψυχολόγου, καθώς οι ίδιοι αισθάνονται ότι μια τέτοια βοήθεια θα αμφισβητούσε τον επαρκή γονεϊκό τους ρόλο και τον τρόπο με τον οποίο έχουν διαπαιδαγωγήσει τα νεότερα μέλη της οικογένειας.
Ωστόσο, ο ρόλος που διαδραματίζουν οι γονείς στην αναζήτηση βοήθειας και στην έναρξη της θεραπευτικής διαδικασίας για το παιδί είναι πολύ σημαντικός, καθώς εκείνοι γνωρίζοντας τη συμπεριφορά του παιδιού και τις αντιδράσεις του είναι στη θέση να εντοπίσουν τα σημάδια που καταδεικνύουν την ύπαρξη ενός πιθανού προβλήματος.
Ποια είναι, όμως, τα σημάδια αυτά;
Πότε η συμπεριφορά του παιδιού πρέπει να κινητοποιήσει τους κηδεμόνες να απευθυνθούν σε φορείς ψυχικής υγείας;
Η παλινδρόμηση σε παλαιότερες συμπεριφορές, δηλαδή η επιστροφή σε συνήθειες και σε μοτίβα συμπεριφοράς που είχαν ξεπεραστεί σε προηγούμενο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, αποτελεί μια από τις πιο συνηθισμένες αντιδράσεις ενός παιδιού που με τον τρόπο του προσπαθεί να μιλήσει για την αναστάτωση που βιώνει. Η έντονη προσκόλληση και η δυσκολία αποχωρισμού από τους γονείς, η νυχτερινή ενούριση και οι ελλείψεις σε ήδη κατεκτημένες δεξιότητες (π.χ. λόγος και κίνηση) είναι χαρακτηριστικές εκφάνσεις της παλινδρόμησης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ευαλωτότητα και η αδυναμία των παιδιών να διαχειριστούν καταστάσεις που προηγουμένως αντιμετώπιζαν επαρκώς, μπορούν να σηματοδοτήσουν την αποδιοργάνωση τους.
Επιπροσθέτως, ξαφνικές μεταβολές στην καθημερινότητα των παιδιών, όπως οι διατροφικές συνήθειες και η ποιότητα του ύπνου τους, είναι πιθανό να συνδέονται με εκδηλώσεις ανησυχίας και άγχους. Κατανάλωση σημαντικά περισσότερης ή λιγότερης από το συνηθισμένο τροφής, εμμονικές ιδέες σχετικά με το σώμα και την εμφάνιση, καθώς επίσης και διαταραχές στον ύπνο και εφιάλτες θα μπορούσαν να εγείρουν ανησυχίες για τη συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση των παιδιών και των εφήβων που βιώνουν τέτοιου είδους συμπτώματα.
Πέραν όμως από αυτόν τον λανθάνοντα τρόπο εξωτερίκευσης των συναισθηματικών δυσκολιών, τα παιδιά συχνά εκφράζουν έντονα την αναστάτωση τους. Πιο συγκεκριμένα, το παιδί πασχίζοντας να εκφράσει με τον δικό του τρόπο το πρόβλημα που βιώνει εκδηλώνει περισσότερο θορυβώδεις συμπεριφορές όπως είναι οι εκρήξεις θυμού, ραγδαίες διακυμάνσεις της διάθεσης και –το πιο ηχηρό σημάδι- αυτοτραυματισμοί, αποτελούν τις περισσότερες φορές μεταμφιεσμένες εκκλήσεις για προσοχή και βοήθεια.
Από την άλλη πλευρά, η συμπεριφορά του παιδιού στο σχολικό του περιβάλλον μπορεί να αποτελέσει πηγή πληροφοριών για την ψυχολογική του κατάσταση. Η παραβατική συμπεριφορά και η άσκηση λεκτικής ή σωματικής βίας σε συμμαθητές μπορούν να πυροδοτήσουν προβληματισμούς αναφορικά με την επιθετικότητα του παιδιού και κατ’ επέκταση με τα υποβόσκοντα συγκινησιακά ζητήματα που η επιθετικότητα αυτή υποκρύπτει.
Στον αντίποδα, αποφευκτικές συμπεριφορές και προβλήματα κοινωνικοποίησης, όπως οι περιορισμένες ή οι δυσλειτουργικές διαπροσωπικές σχέσεις με εκπαιδευτικούς και συνομηλίκους, η αποχή από κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς επίσης και η τάση του παιδιού για απομόνωση και απόσυρση, λειτουργούν ως ενδείξεις ψυχικών δυσκολιών και απαιτούν την προσοχή των γονέων. Μένοντας στο σχολικό-ακαδημαϊκό πλαίσιο, η έλλειψη συγκέντρωσης, η σχολική άρνηση και η υποεπίδοση, πολλές φορές παραπέμπουν στη συναισθηματική αστάθεια του παιδιού.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονισθεί πως τέτοιου είδους εκδηλώσεις και συμπτώματα συχνά αντανακλούν το άγχος και τις ανησυχίες των παιδιών, οι οποίες έχουν αναδυθεί ως αποτέλεσμα στρεσογόνων συμβάντων. Αναπάντεχα γεγονότα, όπως ένας ξαφνικός θάνατος, ένα ατύχημα ή ένα διαζύγιο συνήθως αντικατοπτρίζονται στη στάση του παιδιού, το οποίο βρίσκει το δικό του μέσο να εκφράσει τη σύγχυση του.
Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία, λοιπόν, θα βοηθήσει το παιδί να αναγνωρίσει, να ονοματίσει και να μιλήσει για το πραγματικό του συναίσθημα, για το συναίσθημα δηλαδή που κρύβεται πίσω από το «ανησυχητικό» σύμπτωμα. Με αυτόν τον τρόπο, θα ωθήσει το παιδί να εκφραστεί και να αναπτύξει δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, αποκτώντας αυτοεκτίμηση και μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα του εαυτού του. Θα λέγαμε, έτσι, ότι η ψυχοθεραπεία είναι ένα δώρο που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς στα παιδιά τους, ένα εφόδιο που θα τους δοθεί για όλη τη μετέπειτα ζωή τους.
Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος με την ενίσχυση των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών της στην Φωκίδα μέσω της πράξης «Παροχή Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στην Κοινότητα (Νομού Φωκίδας)», του Ε.Π. “ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΛΑΔΑ”, ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: 10 “Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμησης της φτώχειας – ΕΚΤ” με τη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ), Κωδικός Πρόσκλησης: 51, Α/Α ΟΠΣ ΕΣΠΑ: 3303, ΟΠΣ – MIS 5038236, παρέχει δωρεάν υπηρεσίες διάγνωσης, αξιολόγησης και ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης σε παιδιά, εφήβους και στις οικογένειες τους. Στόχο του προγράμματος αποτελεί η ολιστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ψυχολογικών, μαθησιακών και αναπτυξιακών δυσκολιών, όπως και η παρέμβαση σε ζητήματα ένταξης και προσαρμογής τόσο στο σχολικό, όσο και στο κοινωνικό πλαίσιο. Βασικός σκοπός των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών είναι η πλαισίωση και του οικογενειακού περιβάλλοντος ώστε η παρέμβαση να είναι πολυεπίπεδη και αποτελεσματικότερη.
Ας μην μένουμε αβοήθητοι απέναντι στους προβληματισμούς μας κι ας αγκαλιάσουμε τόσο τις δικές μας ευαισθησίες, όσο και εκείνες των παιδιών μας!