ΑΡΘΡΟ: «ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΘΕΤΙΚΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ»
Γράφει η ‘Αννα Φούντζουλα, Ψυχολόγος (MSc) – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, ΕΚΨ Π.Σακελλαρόπουλος
Δημοσίευση 10.01.2020 – Εν Δελφοίς & fokidanews.gr
«Το νόημα της ζωής είναι ότι πρέπει να δώσουμε νόημα στη ζωή»
Victor Frankl
Ποιο είναι το νόημα της ζωής;
Ένα ερώτημα πολυδιάστατο, με το οποίο έχουν ασχοληθεί πολλοί ερευνητές και θεωρητικοί και ακόμα αποτελεί ένα μυστήριο. Ο Frankl, (1959) νευρολόγος και ψυχίατρος, προσπαθώντας να προσεγγίσει το νόημα της ζωής στο ομώνυμο βιβλίο του, δήλωσε ότι ο καθένας έχει τη δική του ειδική αποστολή στη ζωή να πραγματοποιήσει και δεν πρέπει να ρωτάει ποια είναι η έννοια της ζωής γενικά, αλλά ποια είναι η σημασία της δικής του ζωής.
Ο Yalom, (1980) ψυχίατρος και υπαρξιακός θεραπευτής, αναφέρει ότι «το νόημα παρέχει μία αίσθηση ελέγχου: νιώθοντας αβοήθητοι και μπερδεμένοι μπροστά σε τυχαία, ασύνδετα συμβάντα, ζητάμε να τα βάλουμε σε τάξη και κάνοντάς το, αποκτάμε μία αίσθηση ελέγχου πάνω τους». Ο Seligman, (2000) ψυχολόγος και πρεσβευτής της θετικής ψυχολογίας, συνδέει το νόημα στη ζωή με την ικανοποίηση από αυτή και θεωρεί ότι μια πλήρης ζωή περιλαμβάνει την αίσθηση θετικών συναισθημάτων και τη διατήρηση ουσιαστικών σχέσεων με άλλους. Σύμφωνα με την Wissing (2014), κλινική ψυχολόγο, το νόημα στη ζωή βρίσκεται κυρίως στις σχέσεις ως η κύρια πηγή νοήματος στη ζωή. Το νόημα για τη ζωή εκφράζεται με την ανάληψη δράσης για την εκπλήρωση σκοπών και στόχων για εσωτερική αρμονία, αυτοεκτίμηση, εγγύτητα και την αίσθηση του «ανήκειν».
Σε μία ανασκόπηση εικοσιτεσσάρων ερευνητικών εργασιών που μελέτησαν τις πηγές νοήματος στη ζωή, φάνηκε ότι η πιο σημαντική πηγή είναι οι σχέσεις και μάλιστα οι σχέσεις με την οικογένεια είχαν πολύ υψηλότερη βαθμολογία από τις φιλίες. Στις μεσαίες πηγές νοήματος στη ζωή, όχι με συγκεκριμένη σειρά, περιλαμβάνονται: εργασία, καριέρα, εκπαίδευση, μάθηση, υγεία, προσωπική ευεξία, ζώα / κατοικίδια, φύση, προσωπικοί στόχοι, μελλοντικές φιλοδοξίες, προσωπική ζωή, κάλυψη βασικών αναγκών, προσωπική ανάπτυξη, ανθρώπινα δικαιώματα και αξίες, ιδανικά, αλτρουισμός, οικονομική ασφάλεια, δραστηριότητες- χόμπι, πολιτισμός και παράδοση, κοινωνικές – ανθρωπιστικές ανησυχίες, πεποιθήσεις, δημιουργικές δραστηριότητες, σπίτι και κήπος, τεχνολογία και υλικές κατοχές.
Η σειρά προτεραιότητας και η βαρύτητα στα παραπάνω δεν μπορεί παρά να είναι υποκειμενική, συνεπώς το νόημα της ζωής είναι μοναδικό και διαφορετικό για τον καθένα. Επίσης οι πηγές του νοήματος μπορεί να αλλάξουν κατά την διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, δηλαδή αλλιώς να προσεγγίζει το νόημα της ζωής ένας έφηβος κι αλλιώς όταν ο έφηβος αυτός ενηλικιωθεί και κάνει οικογένεια. Καθώς εξελισσόμαστε, διαφοροποιείται και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε και διαχειριζόμαστε τα γεγονότα και την ζωή.
Πώς επιδρά το νόημα της ζωής στην ψυχική υγεία;
Υπάρχουν πολλές έρευνες που καταδεικνύουν ότι το νόημα της ζωής σχετίζεται θετικά με την αυτοεκτίμηση, τον έλεγχο, την μείωση του στρες, την ψυχολογική και πνευματική ευεξία, την ευτυχία, την ικανοποίηση από την ζωή και την ευημερία. Άτομα λοιπόν, με ισχυρή αίσθηση του νοήματος στη ζωή είναι λιγότερο νευρωτικά και πιο κοινωνικά, αντεπεξέρχονται καλύτερα σε δυσκολίες, έχουν ισχυρότερο έλεγχο, διαθέτουν αποδοχή, γενναιοδωρία, πίστη, δέσμευση, διάθεση ανακάλυψης, την αίσθηση του «απολαμβάνειν», μπορεί να παρουσιάσουν ακόμα κι αυξημένα επίπεδα γνωστικής λειτουργίας (μνήμη, προσοχή, αντίληψη).
Βέβαια η διαδικασία αναζήτησης νοήματος στη ζωή μπορεί να μην έχει πάντα θετικές επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου. Όταν τα επίπεδα αναζήτησης του νοήματος στη ζωή είναι υψηλά, τα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή είναι χαμηλά. Δηλαδή αν κάποιος αναζητάει το νόημα της ζωής θέτοντας στόχους μη ρεαλιστικούς ή μπαίνει σε μια διαδικασία συνεχής κι επίμονης ενασχόλησης με το παγκόσμιο νόημα ζωής, μπορεί απλά να αποφεύγει την ανάληψη της προσωπικής του ευθύνης και της δημιουργίας ενός δικού του νοήματος και τελικά να οδηγηθεί στην ματαίωση και στην μη ικανοποίηση από την ζωή του.
Όταν οι άνθρωποι δυσκολεύονται να βρουν νόημα στην ζωή τους, απογοητεύονται υπαρξιακά, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ψυχοπαθολογία. Η έλλειψη νοήματος μπορεί να αποτελέσει αιτία και αποτέλεσμα κατάθλιψης. Η απουσία, λοιπόν, νοήματος στη ζωή, δεν είναι απλώς μία έννοια, αλλά ένα περίπλοκο κλινικό ζήτημα που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία μπορεί να ανοίξει πόρτες σε πολλές δυνατότητες νοήματος. Η νοηματοδότηση της ζωής μας και όσων βιώνουμε μπορεί να οδηγήσει στην ενίσχυση της ευημερίας, της ευτυχίας και της ικανοποίησης τελικά της ζωής.