«Κορωνοϊός: πώς η πανδημία επηρεάζει την υγεία και την ψυχολογική μας κατάσταση»
Δημοσίευση στην ιστοσελίδα melodia88.gr – 8/4/2020
Γράφει η Βασιλική Πρεμέτη, Κλινική Ψυχολόγος MSc
Επιστημονικά Υπεύθυνη Δομής Φθιώτιδας της ΕΚΨ Π. Σακελλαρόπουλος
Η κοινωνία και η χώρα μας βιώνει πρωτόγνωρες καταστάσεις με τις τρέχουσες εξελίξεις λόγω του νέου ιού να επιβάλλουν την παραμονή μας στο σπίτι και την αλλαγή της καθημερινότητας μας. Ο νέος κορωνοϊός COVID 19, όπως είναι το όνομά του, έχει μπει στη ζωή μας και μας επηρεάζει, καθώς είναι ένας ιός που μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέσω του αναπνευστικού συστήματος με σταγονίδια από το φτέρνισμα και το βήχα. Επίσης μεταδίδεται μέσω των επιφανειών που μπορεί να πιάσει το άτομο που είναι είτε φορέας είτε νοσεί. Προκαλεί πυρετό, δύσπνοια, αναπνευστικά προβλήματα και ενώ μελετάται ακόμα μπορεί να υπάρξουν και λοιπά παθολογικά σημεία. Λόγω της ταχείας εξάπλωσής του σε όλη την υφήλιο και των κινδύνων για τη δημόσια υγεία, έχει χαρακτηριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως πανδημία.
Με τη λέξη πανδημία «ξυπνούν» μέσω της συλλογικής μνήμης παραδείγματα επιδημιών της ανθρωπότητας που αφορούν την υγεία, όπως πανούκλα, χολέρα, λέπρα, φυματίωση, ισπανική γρίπη, έμπολα. Οι κυβερνήσεις, οι οργανισμοί και οι φορείς ανά τον κόσμο έχουν αναγκαστεί να πάρουν δραστικά μέτρα προκειμένου να περιοριστεί ο ρυθμός εξάπλωσής του. Οι πολίτες καλούμαστε να μείνουμε στο σπίτι μας, σχολεία και καταστήματα έχουν κλείσει, υπηρεσίες υπολειτουργούν και όταν για κάποιο λόγο χρειαστεί να βγούμε από το σπίτι πρέπει να τηρούμε «κοινωνική απόσταση», διατήρηση δηλαδή μίας ασφαλούς απόστασης, συνήθως δύο μέτρων, από τους άλλους ανθρώπους για τη μείωση της διάδοσης του ιού. Άλλα μέτρα που συνδέονται με την νόσο είναι η απομόνωση, η απομάκρυνση δηλαδή ενός ατόμου που έχει προσβληθεί ώστε να μην μεταδώσει τον ιό, και η καραντίνα που σημαίνει την απόλυτη αποφυγή της επαφής με άλλους ανθρώπους όταν εκτεθούμε στον ιό για να διαπιστωθεί αν θα εκδηλώσουμε τη νόσο ή όχι. Τα μέτρα αυτά κρίνονται επιβεβλημένα για να διαφυλαχτεί η δημόσια υγεία, ωστόσο έχουν σημαντική επίπτωση στην καθημερινότητά μας και κατ’ επέκταση στην ψυχολογική μας κατάσταση, δημιουργώντας αρνητικά συναισθήματα. Αυτό επιτείνεται από τις εικόνες των συλλογικών αναμνήσεων πανδημιών και την επίδραση των ΜΜΕ. Ο τρόπος που παρουσιάζονται οι ειδήσεις και οι πληροφορίες που λαμβάνουμε από τα κοινωνικά δίκτυα ενισχύουν τις ακραίες συμπεριφορές και τον πανικό. Αυτό όμως που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι η αποφυγή των ακραίων συμπεριφορών κατά τη διάρκεια της κρίσης, συμπεριφορών δηλαδή που χαρακτηρίζονται είτε από αδιαφορία για την κατάσταση που επικρατεί, είτε από εμμονική στάση που «δικαιολογείται» από το άτομο ως επιθυμία να ενημερώνεται και να προστατεύεται. Τέλος ακραία συμπεριφορά είναι και η αντίδραση του κόσμου με πανικό, χωρίς ψυχραιμία, με καταστροφολογία και παρερμηνεία των οδηγιών που δίνονται.
Όταν έχουμε μια ολοένα και αυξανόμενη εξάπλωση του ιού αντιμετωπίζουμε μία κατάσταση που επηρεάζει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική μας υγεία, προκαλώντας αναστάτωση, αβεβαιότητα, απελπισία, αποδιοργάνωση, κόπωση. Επιπλέον υπάρχει αδυναμία να αντιμετωπίσουμε το αγχογόνο γεγονός, τον κορωνοϊο, καθώς είναι μία ασθένεια καινούρια και μελετάται ακόμα. Κυρίαρχα αρνητικά συναισθήματα είναι φόβος και άγχος, για πιθανή εκδήλωση της ασθένειας είτε σε εμάς είτε σε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, θλίψη και ανία ως αποτέλεσμα της αλλαγής και της μείωσης στις δραστηριότητες μας, θυμός και εκνευρισμός από την αίσθηση του περιορισμού της προσωπικής ελευθερίας λόγω της απομόνωσης και της καραντίνας και τέλος στιγματισμός από τους άλλους προς τον φορέα ή τον νοσούντα. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ, καπνίσματος, ψυχοδραστικών ουσιών και προβλήματα στον ύπνο ή την εκτέλεση καθημερινών εργασιών, συναισθηματική υπερφαγία ή διαταραχή της όρεξης. Η πανδημία πυροδοτεί ψυχαναγκαστικούς φόβους και συμπεριφορές, καταστάσεις υποχονδρίασης και νοσοφοβίας επηρεάζοντας αρνητικά ανθρώπους που σχετίζονται με τέτοιες διαταραχές. Η στρεσογόνος κατάσταση ενισχύεται ακόμα από τις οικονομικές δυσκολίες λόγω της διακοπής της εργασίας, από τις μειωμένες κοινωνικές επαφές, από τον χρόνο που θα διαρκέσει η απομόνωση και καραντίνα, από την ανεπαρκή προμήθεια αγαθών και την ελλιπή πληροφόρηση.
Δεν θα παρουσιάσουν όλα τα άτομα τις ίδιες αντιδράσεις και συναισθήματα ή στον ίδιο βαθμό, καθώς αυτό είναι αποτέλεσμα παραγόντων όπως η προσωπικότητα, η ψυχική ανθεκτικότητα του καθενός, το υποστηρικτικό περιβάλλον και η κοινότητα μέσα στην οποία ζουν. Οι ομάδες πληθυσμού που φαίνεται να εμφανίζουν τις περισσότερες και εντονότερες ίσως αντιδράσεις άγχους και στρες είναι οι ηλικιωμένοι, άτομα με σοβαρά παθολογικά προβλήματα, καθώς είναι επιρρεπείς στις σοβαρές εκδηλώσεις της νόσου, τα παιδιά και οι έφηβοι, του προσωπικό του συστήματος υγείας και τέλος τα άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχιατρική διαταραχή.
Πώς μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε τη συγκεκριμένη κατάσταση;
Οι πολίτες καλό είναι να χρησιμοποιούν αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Ας υπάρχει ένα όριο στην πληροφόρηση που λαμβάνουμε από την τηλεόραση, το διαδίκτυο ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς δεν είναι χρήσιμο ούτε λειτουργικό να ενημερωνόμαστε συνέχεια και με εμμονή για τον αριθμό των κρουσμάτων, των θανάτων ή την εξέλιξη της νόσου. Μπορεί να οδηγήσει σε υπερπληροφόρηση ή παραπληροφόρηση που θα εντείνει το άγχος, το φόβο και την αγωνία.
Κρατάμε επαφή με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, μοιραζόμαστε τις ανησυχίες μας, ανταλλάσουμε ιδέες και απόψεις. Είμαστε σε κοινωνική απόσταση αλλά όχι σε κοινωνική απομόνωση. Αυτό θα μας βοηθήσει να διαχειριστούμε το αίσθημα της αβεβαιότητας που απορρέει από την κατάσταση, καθώς δεν έχουμε ζήσει κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν και δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε θα τελειώσει.
Είναι σημαντικό να τηρούμε τους κανόνες υγιεινής, να έχουμε ισορροπημένη διατροφή, ξεκούραση και καλό ύπνο, σωματική άσκηση στα πλαίσια του δυνατού, αποφυγή αλκοόλ, καπνίσματος. Δημιουργική απασχόληση μέσα στην ημέρα με ένταξη ευχάριστων δραστηριοτήτων στην νέα μας καθημερινότητα και ασχολία με πράγματα που μέχρι τώρα δεν είχαμε τον χρόνο να κάνουμε.
Εστιάζουμε στο εδώ και τώρα, στο πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας, πώς να αξιοποιήσουμε τον χρόνο μας με ασχολίες δημιουργικά και ευχάριστα ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας βιβλία, βλέποντας ταινίες, μιλώντας με φίλους και συγγενείς. Χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να διασκεδάσουμε και αν εκπαιδευτούμε.
Τα άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχιατρική διαταραχή καλό είναι να διατηρήσουν επαφή με τον θεραπευτή τους χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες της τεχνολογίας, να ακολουθούν το θεραπευτικό πλάνο και τις οδηγίες που έχουν δοθεί από τον ειδικό ψυχικής υγείας, να εστιάζουν στα συναισθήματα τους και να ακολουθούν μια καθημερινή ρουτίνα χωρίς απαιτητικό και αγχώδη τρόπο.
Στην περίπτωση που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε μόνοι μας την κατάσταση και την ψυχολογική επιβάρυνση που νιώθουμε μπορούμε να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας μέσω των τηλεφωνικών γραμμών ψυχολογικής υποστήριξης που έχουν δημιουργηθεί από το Υπουργείο Υγείας και τους κατά τόπους Δήμους.
Μένουμε σπίτι, δεν πανικοβαλλόμαστε, το διαχειριζόμαστε, ώστε να επιστρέψουμε στην πρότερη καθημερινότητας μας ενδυναμωμένοι, ανθεκτικοί και δημιουργικοί, δίνοντας σημασία σε αξίες που παραβλέπαμε.
Πηγές:
https://www.psychology.gr/health-psychology/4411-agxos-kai-koronoios.html