Πρόγραμμα Εrasmus+ Ηρωϊδες: Η Εκπαίδευση των Συντονιστών και η Θεραπευτική Δύναμη της Ποίησης

Heroines Logo

Πρόγραμμα Εrasmus+ Ηρωϊδες: Η Εκπαίδευση των Συντονιστών και η Θεραπευτική Δύναμη της Ποίησης

Άρθρο από το blog του Προγράμματος
Γράφει η Karoliina Maanmieli, Φινλανδική Εταιρεία Θεραπευτικής Ποίησης

Μετάφραση: Εύη Μυλωνάκη

Η παρούσα ανάρτηση στο blog είναι εμπνευσμένη από την Εκπαίδευση των Συντονιστών τον Ιούλιο του 2020. Ήταν μια σημαντική και γεμάτη νόημα εκπαιδευτική εμπειρία τόσο για τους συμμετέχοντες, όσο και για εμάς τους εκπαιδευτές. Περιλάμβανε διαλέξεις με συμμετοχή των εκπαιδευόμενων, συζητήσεις καθώς και εργαστήρια συγγραφής. Στα τρία εργαστήρια, οι συμμετέχοντες απέκτησαν εμπειρίες για το πώς να γράφουν, για παράδειγμα, ποιήματα χαϊκού, πώς να αποστασιοποιούνται από μια τραματική εμπειρία ζωής μέσω της ποιητικής έκφρασης, πώς να αλλάζουν προοπτική, πώς να μοιράζονται τα γραπτά τους σε μικρές ομάδες, και πώς να χρησιμοποιούν εικόνες για να διευκολύνουν το γράψιμο και τη συζήτηση. Οι συζητήσεις και τα κείμενα ήταν ουσιαστικές και συγκινητικές. Οι συμμετέχοντες ήρθαν σε επαφή με τον εσωτερικό τους εαυτό και έμαθαν όχι μόνο για τη θεραπευτική γραφή, αλλά και για τον εαυτό τους.

Θυμάμαι ιδιαίτερα τα ποιήματα που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του τελευταίου εργαστηρίου. Η κεντρική ιδέα ήταν να αναστοχαστούμε για τα ταμπού της γραφής, το να γράψει δηλαδή κάποιος για πράγματα που «δεν» θα έπρεπε να γράψει για τον ένα ή τον άλλο λόγο. Πρώτα, οι συμμετέχοντες έκαναν μια λίστα από θέματα που ένιωθαν ότι ήταν γι’ αυτούς απαγορευμένα και στη συνέχεια πειραματίστηκαν με το αν αυτά τα θέματα θα μπορούσαν να προσεγγιστούν με τη μετατροπή τους σε παραμύθια, ή αλλάζοντας τις λεπτομέρειες, ή γράφοντας ποιήματα γι’ αυτά, ή χρησιμοποιώντας την τριτοπρόσωπη αφήγηση κλπ. Στο τέλος, έγραψαν ένα ποίημα για το απαγορευμένο θέμα, παίρνοντας την αναγκαία απόσταση από τις τραυματικές διαστάσεις του, με τρόπο που κατέστη δυνατό ώστε το γράψιμο και το ανώνυμο μεταξύ μας μοίρασμα.

Είχα την τιμή να λάβω τα ποιήματα στην τελική μορφή τους. Αν και συντονίζω ομάδες θεραπευτικής ποίησης για 18 χρόνια, ποτέ δεν θα σταματήσει να με εκπλήσει πόσο δυνατό θεραπευτικό εργαλείο είναι η ποίηση. Βοηθάει να βάλεις σε λέξεις αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί και να εκφράσει κάποιος πολύ βαθιά, ενίοτε τραυματικά γεγονότα που δεν έχει επεξεργαστεί. Αρκετά ποιήματα με έκαναν να κλάψω. Αναρωτήθηκα πώς άνθρωποι που ήταν άγνωστοι μεταξύ τους πριν από δυο μέρες, μπορούσαν να μοιραστούν τόσα σ’ ένα κοινό χώρο και να δημιουργήσουν ποιήματα τόσο συγκινητικά, αυθεντικά και που ακουμπούν ευαίσθητες χορδές του καθένα από εμάς. Καθώς τα διάβαζα, ένα αίσθημα ελπίδας για την ανθρωπότητα άνθισε μέσα μου – τα ποιήματα αποκρυστάλλωσαν την εσωτερική μας σοφία, αυθεντικότητα και ειλικρίνια, οι οποίες συχνά κρύβονται πίσω από τα προσωπεία που φοράμε κάθε μέρα.

Στο βιβλίο του Juhani Ihanus (2009, 38), ενός βετεράνου της θεραπευτικής ποίησης – διάλεξη του οποίου ήταν μέρος της εκπαίδευσής μας – ορθά επισημαίνεται για τη θεραπευτική αξία της ποίησης: “Το ποίημα μπορεί να αντλήσει από τη δομή του χαρακτήρα, να βοηθήσει στην επεξεργασία οδυνηρών εμπειριών. Η δημιουργική φαντασία, το παιχνίδι, και ένα αίσθημα ευφορίας οδηγούν στις απαρχές των αναμνήσεων και των εμπειριών και στο ξαναγράψιμό τους από την αρχή. Στη διαδικασία της αλληλεπίδρασης με την θεραπευτική ποίηση, είναι θεμιτό να νιώσει κανείς αντικρουόμενα συναισθήματα, να μοιραστεί περίεργες φαντασιώσεις, να αισθανθεί ευαίσθητος και να δοκιμάσει διαφορετικά σύμβολα, μεταφορές, ρυθμούς και ερμηνείες.”

Η Ψυχαναλύτρια Heli Mertanen (2009, 255) σημειώνει ότι η συγγραφέας ενός ποιήματος απελευθερώνει τον εαυτό της την ίδια στιγμή που τον αναδομεί. Το ποίημα δεν είναι απλώς λέξεις τοποθετημένες στη σειρά. Αντίθετα, οι λέξεις αντηχούν σε διαφορετικά επίπεδα του μυαλού και του σώματος, υποβοηθώντας μια ολιστική ενοποίηση (Mertanen 2009, 252). Το ποίημα επιχειρεί να δώσει νόημα στα πράγματα, δημιουργώντας συνδέσεις ανάμεσα στο αφηρημένο και το συγκεκριμένο. Ο Ψυχοθεραπευτής Noel Shafi (2010) ορίζει γενικά την ποίηση ως “ένα δυνατό εργαλείο μεταφορικής επικοινωνίας, το οποίο μπορεί να επηρρεάσει το γνωσιακό επίπεδο του ατόμου». Η ποίηση είναι μια γλώσσα πλούσια σε έννοιες που χρησιμοποιεί συχνά ρίμες, ρυθμούς και απεικονιστική γλώσσα συστηματικά. Με αυτό τον τρόπο η ποίηση προκαλεί συναισθήματα. (Shafi 2010, 87).

Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, μιλήσαμε πολύ για τις μεταφορές, οι οποίες είναι δομικό στοιχείο των ποιημάτων. Οι μεταφορές αλλάζουν το νόημα των λέξεων, φέρνουν στο φως κρυμμένα νοήματα, διευρύνουν την προοπτική, και την ίδια στιγμή δημιουργούν νέες συνδέσεις ανάμεσα στις λέξεις (Ihanus 2009, 28). Με αυτόν τον τρόπο, οι εμπειρίες μας μέσω των αισθήσεων μπορούν να προσληφθούν μ’ ένα διαφορετικό τρόπο. Στην καλύτερη περίπτωση, μια μεταφορά μπορεί να προσφέρει σημαντική ενσυναίσθηση η οποία θα σε βοηθήσει να κάνεις σωστές επιλογές στη ζωή σου. Είχαμε την ευκαιρία να βιώσουμε αυτή την ενσυναίσθηση στην εκπαίδευσή μας. Ελπίζω να συνεχίσει να μας καθοδηγεί και να βοηθήσει κάθε συντονιστή στην καθοδήγηση των ομάδων των Ηρωϊδων.

Πηγές:
Ihanus, J. 2009. Sanat että hoitaisimme: kirjallisuusterapia ja kertomukset. In a book Ihanus, J. (ed.) Sanat että hoitaisimme. Terapeuttinen kirjoittaminen. Helsinki: Duodecim
Mertanen, H. 2009. Poeettinen ja metaforinen kieli hoitotyössä. In a book Ihanus, J. (ed.) Sanat että hoitaisimme. Terapeuttinen kirjoittaminen. Helsinki: Duodecim.
Shafi, N. 2010. Poetry therapy and schizophrenia: Clinical and neurological perspectives. Journal of Poetry Therapy 23(2), 87–99.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το blog του Προγράμματος HEROINES – HΡΩΪΔΕΣ: https://www.heroines-project.eu/

 

To Πρόγραμμα ERASMUS+ HEROINES, είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με στόχο την ενδυνάμωση των γυναικών που είτε ζουν απομονωμένες, είτε αντιμετωπίζουν κάποιες προκλήσεις στην ψυχική υγεία τους ή αποκλεισμούς ή ακόμα και βία λόγω του φύλου τους, ώστε να αναγνωρίσουν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, μέσω της θεραπευτικής γραφής.
Leader: FUNDACION INTRAS, Spain.
Εταίροι: OZARA storitveno in invalidsko podjetje d.o.o. Slovenia, ΕΚΨ Π. Σακελλαρόπουλος, Ελλάδα, Metanoia Institute United Kingdom, Suomen Kirjallisuusterapiayhdistys ry Finland. Διάρκεια: 24 Μήνες (11/2019 – 10/2021).
Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα ERASMUS + της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

 

Heroines LogoErasmus co funded logo

Μετάβαση στο περιεχόμενο