AΡΘΡΟ: «ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ»
Εν Δελφοίς, Έντυπη Έκδοση, 17 Ιουλίου 2020 και fokidanews.gr
Γράφουν οι: Στέλλα Βαγενά, Ψυχολόγος Msc και Βάνια Αντωνάκη , Ψυχολόγος στην Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος
Κάποτε το παιχνίδι είχε πολύ διαφορετική σημασία απ’ ότι στις μέρες μας. Ήταν απόλυτα συνυφασμένο με τη λέξη «παιδί» και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς του. Παλαιότερα, τα παιδιά δεν διέθεταν κινητά, τηλεοράσεις και υπολογιστές. Οι παιδικές φωνές και τα γέλια τους γέμιζαν τις γειτονιές και τις πλατείες. Έπαιζαν στους δρόμους και στις αλάνες παιχνίδια αυτοσχέδια, τα οποία κατασκεύαζαν με ό,τι αντικείμενα είχαν στη διάθεση τους. Η επαφή με τους φίλους τους, ο αυθορμητισμός και η ανεμελιά τους αποτελούσαν τις μοναδικές προϋποθέσεις για να είναι ευτυχισμένα, χωρίς την πληθώρα των μέσων που διαθέτουν τα παιδιά του σήμερα.
Μετά τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, τα παιδιά αρκούνται στα παιχνίδια που είναι διαθέσιμα στις ηλεκτρονικές συσκευές, με αποτέλεσμα το ελεύθερο παιχνίδι να εκλείπει και οι έξυπνες οθόνες να κλέβουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών. Οι ρυθμοί και οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής, στερούν από τα παιδιά τον πολύτιμο ελεύθερο χρόνο τους. Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά υπερφορτωμένα με υποχρεώσεις και ευθύνες και έχοντας ως μοναδικό σκοπό την επιτυχία, τρέχουν από τη μια δραστηριότητα στην άλλη και έχουν ξεχάσει τι θα πει ανεμελιά, έχουν ξεχάσει να παίζουν. Διοχετεύουν, έτσι, όλη τους την ενέργεια στην επίτευξη ακαδημαϊκών στόχων με προσανατολισμό στο «κάνω και αριστεύω», κι όχι στο «είμαι και απολαμβάνω» που εστίαζαν παλαιότερα.
Από την άλλη πλευρά, η ανθρώπινη επαφή και η άμεση αλληλεπίδραση έχουν αντικατασταθεί από τα μέσα μαζικής δικτύωσης, με τα παιδιά να είναι φανατικοί οπαδοί τους. Κατά συνέπεια, η κοινωνικοποίηση των παιδιών και το πηγαίο «σχετίζεσθαι» απειλούνται από την πλασματική πραγματικότητα των καιρών μας. Έτσι, τα παιδιά υποκαθιστούν τις κοινωνικές με εικονικές σχέσεις σε έναν κόσμο διαδικτυακό, στερούμενα το αίσθημα του ανήκειν και όντας αποσυνδεδεμένα από τους συνομηλίκους τους.
Στην ήδη υπάρχουσα κρίση των κοινωνικών συναναστροφών ήρθε να προστεθεί η αόρατη απειλή της πανδημίας, επιτάσσοντας την απομόνωση ως το βασικότερο μέτρο πρόληψης για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα ελλείμματα της σύγχρονης αλληλεπίδρασης μετατράπηκαν σε αναγκαιότητα στη νέα αυτή συνθήκη. Το άγγιγμα, η αγκαλιά και οι κοινές εμπειρίες σε πραγματικό χρόνο θεωρήθηκαν συμπεριφορές απειλητικές για την ανθρωπότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο κοινωνικός αποκλεισμός που επιβλήθηκε, λοιπόν, δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει τα παιδιά, τα οποία αναγκάστηκαν να παραμείνουν σπίτι, χάνοντας τα σημαντικότερα αγαθά της ηλικίας τους: το παιχνίδι και τη συναναστροφή με τους συνομηλίκους τους.
Επιστρέφοντας στην κανονικότητα μετά τη λήξη της καραντίνας, τα παιδιά ξαναγύρισαν στα θρανία και τις δραστηριότητες τους και ξανασυνάντησαν τους φίλους τους που τόσο τους είχαν λείψει. Είναι, όμως, όλα όπως πριν; Ο απόηχος της προηγούμενης κατάστασης φαίνεται πως συνεχίζει να υπάρχει και να επηρεάζει το σχετίζεσθαι και την αλληλεπίδραση μικρών και μεγάλων. Ο φόβος δεν έχει ξεθωριάσει, επιδρώντας ακόμη και στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά επιλέγουν το παιχνίδι τους, το οποίο αντανακλά πλέον την ανησυχία και το άγχος των γονέων τους. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι το παιχνίδι αποτελεί το κυριότερο μέσο έκφρασης και δημιουργίας των παιδιών. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά εξωτερικεύουν τα συναισθήματα τους, κοινωνικοποιούνται και μαθαίνουν την αξία της συνεργασίας, δρώντας ομαδικά. Με αυτόν τον τρόπο, καλλιεργείται η συναισθηματική τους νοημοσύνη, η αυτοπεποίθηση τους και διευκολύνεται η ανάπτυξη της συμβολικής σκέψης. Επιπλέον, τα παιδιά εξερευνούν την ελευθερία και τα όρια τους, μαθαίνοντας να παίρνουν τον έλεγχο της δικής τους ζωής και ενδυναμώνοντας παράλληλα τις σχέσεις τους.
Θα μπορούσε, λοιπόν, αυτή η νέα πραγματικότητα να αποτελέσει το έναυσμα για την επαναδιαπραγμάτευση της αξίας της ανθρώπινης συναναστροφής γενικότερα και του ελεύθερου παιχνιδιού ειδικότερα. Πρόκληση των καιρών μας είναι να αξιοποιήσουμε την εμπειρία που μας «χάρισε» η κοινωνική απομόνωση, επαναξιολογώντας τα όσα στερηθήκαμε και εκτιμώντας τα όσα ξαναβρήκαμε. Ας λειτουργήσει το βίωμα του αποκλεισμού ως ένα ξυπνητήρι, έτσι ώστε να βρεθεί η χρυσή τομή και η ισορροπία ανάμεσα στην ανησυχία που εξακολουθεί να υπάρχει και στα όσα με αυτόν τον επώδυνο τρόπο συνειδητοποιήσαμε ότι μας έλειπαν.