ΑΡΘΡΟ: Μετά τα νιάτα, τέλος;
Δημοσίευση: tvstar.gr / 4 Οκτωβρίου 2022 / Δείτε εδώ τη δημοσίευση
Ημέρα των ηλικιωμένων. Άλλη μια επέτειος που πρέπει να μας θυμίσει κάτι. Κάτι που στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι για τα καλά ξεχασμένο. Ας γράψουμε δυο λόγια λοιπόν.
Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από εικόνες, θεάσεις, αναπαραστάσεις, γνώμες που εξυμνούν τα νιάτα και την ατέρμονη ανάγκη των ανθρώπων να τα διαιωνίσουν, βάζοντας τους εαυτούς τους σε ένα μάταιο και αδυσώπητο κυνήγι της φαντασίωσης γύρω από την παντοδυναμία. Το γήρας φαντάζει τρομακτικό, καθώς ουδέποτε υπήρξε εκπαίδευση των ανθρώπων για την διαχείρισή του ως κάτι φυσικό, μοναδικό και σίγουρα αναπόδραστο. Ο φόβος για το γήρας οδηγεί σε ένα δίπολο απέναντι στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας: εξιδανίκευση/ περιφρόνηση.
Στην καλύτερη περίπτωση, οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζονται ως άγιοι, εκείνοι που μας οφείλουν σοφία, εκείνοι που υποχρεούνται να αποτελέσουν μια ρομαντική, ανώδυνη επαφή μεταξύ ημών και του τέλους. Για τις γυναίκες, τα πράγματα δυσκολεύουν και εδώ περισσότερο. Οι γυναίκες στο συλλογικό μας νου, λήγουν σε πολύ μικρότερη ηλικία (η αντίστροφη μέτρηση ξεκινά σε νεαρή ακόμα ηλικία). Γι’ αυτό και έχουν μπει με αφοσίωση στο τοξικό σύμπαν παράτασης της νιότης (επεμβάσεις κτλ), προκειμένου να μην σβηστούν από τον κοινωνικό χάρτη της ορατότητας.
Στη χειρότερη, οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση και βία. Δεν έχουν επιθυμίες, δεν έχουν ανάγκες, μάς χρωστάνε ευγνωμοσύνη που τους ανεχόμαστε, δεν έχουν ανάγκη από κοινωνική ζωή, συντροφικότητα, σεξ, φλερτ. Είναι εκεί, βουβοί, ανώδυνοι και περιμένουν το τέλος με αυτοπεριφρόνηση. Φόβος, ντροπή, αίσθημα ευγνωμοσύνης, που η κοινωνία ανέχεται την υπενθύμιση του θανάτου. Για πολλά γηροκομεία χαιρόμαστε που οι ένοικοι δεν υφίστανται βία. Χαιρόμαστε για το αυτονόητο δηλαδή. Γιατί αρκεί. Άσχετα αν, κατοικούν στα νέα τους σπίτια ως ανεπιθύμητοι, βιώνοντας την τιμωρία του άχθους. Έχουμε διαχωρίσει πλήρως τον ηλικιωμένο από την επιθυμία. Ας θίξουμε και το ζήτημα της παραγωγικότητας. Δεν εργάζονται πια άρα δεν παράγουν. Δεν παράγουν εργασία δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να παράξουν δημιουργικότητα και ζωή.
Ας σταματήσουμε να τους αντιμετωπίζουμε με γραφικότητα. Σοφοί, άγιοι, ανήμποροι, ασήμαντοι. Ας τους δούμε όπως είναι και όπως τους αξίζει : άνθρωποι σε ένα άλλο χρονικό και φυσικό στάδιο. Με επιθυμίες, πόθους, λίμπιντο (ας απενοχοποιήσουμε και τα σκευάσματα τύπου viagra, επιθυμία να υπάρχει). Ας εκπαιδευτούμε έτσι ώστε να πάψουν να αποτελούν ταμπού η διεκδίκηση της επιθυμίας από τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, η κατανάλωση χρημάτων για προσωπική τους ευχαρίστηση και όχι για την διευκόλυνση της ζωής των απογόνων τους εσαεί, η αξία της σεξουαλικότητας τους, τα “όχι” τους και τα “δεν θέλω” τους. Η γεροντική κατάθλιψη είναι αναπόδραστη, φυσική εξέλιξη και απόρροια του γήρατος ή είναι σύμπτωμα της περιφρόνησής μας? Ας αλλάξουμε.
Ας αλληλεπιδράσουμε όλοι με όλους, ανταλλάσσοντας ιστορίες, μαθαίνοντας ο ένας τον άλλον και την άλλη, επικοινωνώντας με μικρότερες και μεγαλύτερες ηλικίες, ας προπονηθούμε στην ακρόαση και στην διαφορετική οπτική.
Η κακοποίηση μεγαλύτερων ανθρώπων ονομάζεται “elder abuse” και είναι αναγνωρισμένος όρος κακοποίησης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο πιο κοινός τύπος κακοποίησης μεγαλύτερων ανθρώπων είναι η παραμέλησή τους. Η διαγραφή. Η μορφή αυτή βίας που απλά σε σβήνει.
Η εκπαίδευση για μια υγιή προσέγγιση του τέλους, της περάτωσης της αίσθησης παντοδυναμίας, της ανθρώπινης τρωτότητας και του θανάτου, θα έπρεπε να αποτελεί βασικό πυλώνα για την ανάπτυξη ενός αναπτυγμένου συναισθηματικά και κοινωνικά ανθρώπου. Θα πρέπει ο συνειρμός γήρας-λύπησηπεριφρόνηση, να αντικατασταθεί από την γνώση της αξιακής μας συνέχειας μέσα στον χρόνο.
Είναι μια γνώση που εμπεριέχει τον σεβασμό απέναντι στις διαστάσεις του χρόνου, της φύσης, της μεταβλητότητας.
Η διάσταση του χρόνου θίγεται πάντα με φόβο, υπονοώντας μια ταπεινωτική καθήλωση στην ανημποριά, στην πιθανότατη εξάρτηση από την φροντίδα των άλλων και στο γεμάτο περιφρόνηση κοινωνικό βλέμμα. Αν καταφέρουμε να καλλιεργήσουμε την σκέψη ότι υπάρχει αξία σε όλες τις διαφορετικές χωροχρονικές διαστάσεις, ότι ο άνθρωπος εξακολουθεί να υφίσταται, απλά σε μια διαφορετική συνθήκη, ότι η αρχή και η πορεία δεν σβήνονται μπροστά σε μια τρομακτική θέαση του γήρατος, ίσως καταφέρουμε να αναπτύξουμε μια συναρπαστική ανθρώπινη κατανόηση της ισότητας. Κι εκείνοι, θα βιώσουν τις ρυτίδες τους ως ποτάμια στις απέραντες κοιλάδες που διέσχισαν κατοικώντας στον κόσμο.
Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας στο Ν. Φθιώτιδας και υλοποιεί συστηματικά δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα ψυχικής υγείας και σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα που αφορούν σε ευάλωτα κοινωνικά ομάδες.
Παράλληλα, από τον Ιανουάριο του 2022 λειτουργεί το Κλιμάκιο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης στη Β. Εύβοια για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη του πληθυσμού των πληγέντων από τις πυρκαγιές περιοχών.
Αντιγόνη Παπατριανταφύλλου,
Ψυχολόγος
Κλιμάκιο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Β. Εύβοιας
Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος